Skutki przewlekłych powikłań cukrzycy1-6

Wykrycie cukrzycy może oznaczać początek poważnych problemów ze zdrowiem. Co więcej, powikłania cukrzycy mogą ujawnić się jako pierwsze – przed zdiagnozowaniem choroby. Brak kontroli poziomu cukru i niepodjęcie leczenia to prosta droga do rozwoju groźnych powikłań.

Cukrzyca – objawy poważnych problemów

Bezsprzecznie cukrzyca plasuje się w czołówce największych problemów zdrowotnych na świecie. Jest najczęstszą chorobą metaboliczną w krajach rozwiniętych. Odpowiada za około 4 miliony zgonów rocznie. Cukrzyca może prowadzić do wielu – bolesnych w skutkach – powikłań jak udar, zawał, ślepotę, niewydolność nerek, a nawet kalectwo. Grożą one szczególnie osobom ze zbyt długo utrzymującym się wysokim poziomem cukru we krwi (tj. hiperglikemią). Cukrzyca może sprawiać, że zwykłe ubieranie się będzie bolesną czynnością. Lub odwrotnie – że kalecząc się, nie będziemy czuć bólu.

Neuropatia cukrzycowa

Neuropatia – czyli uszkodzenie układu nerwowego – stanowi najczęstsze powikłanie cukrzycy. Hiperglikemia jest bowiem toksyczna dla komórek nerwowych (neuronów). Zaburza metabolizm. Skutkiem tego jest zachwianie równowagi między procesami redukcji i utleniania. Czynników redukcyjnych zaczyna brakować, a organizm nie radzi sobie z neutralizacją wolnych rodników tlenowych – produkowanych w zwiększonej ilości przy hiperglikemii. Osłonki mielinowe włókien nerwowych ulegają destrukcji, a mikrokrążenie w tkance nerwowej upośledzeniu, przez co neurony są gorzej odżywione. Jak przekłada się to na samopoczucie pacjenta? Przede wszystkim odczuwa przeczulicę skóry (zwiększenie wrażliwości skóry na najmniejszy dotyk) Następnie może ujawnić się niedoczulica – brak wrażliwości na siłę ucisku czy zmianę temperatury. Jeśli neuropatia obejmie także włókna ruchowe, mięśnie słabną i dochodzi do niedowładu kończyn. Natomiast przy uszkodzeniu nerwów autonomicznych – zawiadujących m.in. pracą serca, naczyń krwionośnych, układu moczowo-płciowego czy pokarmowego – pojawiają się kolejne problemy zdrowotne jak miażdżyca, zaburzenia rytmu serca, nietrzymanie moczu, biegunki lub zaparcia..

Stopa cukrzycowa

W wyniku zmian w obrębie nerwów i naczyń krwionośnych może rozwinąć się zespół stopy cukrzycowej. Przy zaburzeniach czucia pacjent ma ograniczony odczuwanie bólu. Nie reaguje więc na urazy. Te powstają tym łatwiej, że neuropatia czuciowa nieraz idzie w parze z neuropatią ruchową, zaburzeniami krążenia , i zmianami w budowie stopy (jak palce młoteczkowate). Dochodzi do deformacji stopy. To z kolei wywołuje zaburzenia rozkładu sił nacisku. Obciążone są pięty, szczyty palców czy okolice głowy kości śródstopia. Tam tworzą się modzele – skupiska zrogowaciałego naskórka. Ucisk może wywołać owrzodzenia i uszkodzenia głębszych tkanek. współistniejąca neuropatia autonomiczna zmniejsza potliwość stóp. Wzmaga się wysuszenie i pękanie skóry, podnosząc ryzyko infekcji i owrzodzeń. Wtórne zmiany miażdżycowe w naczyniach skutkują zaś niedokrwieniem kończyn. Upośledza to procesy gojenia się ran, zwalczania zakażenia czy przenikania antybiotyków do tkanek. Przy tak zaawansowanych powikłaniach cukrzycy jedynym wyjściem bywa amputacja.

Retinopatia cukrzycowa

Aż trudno uwierzyć, że cukrzyca może doprowadzić do upośledzenia bądź utraty wzroku.
Powikłania cukrzycy obejmują m.in. uszkodzenie siatkówki, nazywane retinopatią cukrzycową, wraz z uszkodzeniem centralnej części siatkówki nazywanej plamką żółtą (makulopatia cukrzycowa, cukrzycowy obrzęk plamki).

W początkowym okresie rozwoju retinopatii pozostaje ona zupełnie bezobjawowa. Nie powoduje ani pogorszenia widzenia, ani tym bardziej dolegliwości bólowych. Jej rozpoznanie możliwe jest wyłącznie w trakcie specjalistycznego badania okulistycznego.

W przypadku bardziej zaawansowanych stadiów retinopatii zwykle następuje stopniowe pogorszenie ostrości wzroku.Dodatkowo chory może odczuwać zaburzenia widzenia polegające na wykrzywianiu się linii prostych. Lub uczucia „zmętnienia” w polu widzenia. U niektórych pacjentów może również dojść do nagłej, bezbolesnej utraty widzenia.

U podstawy retinopatii cukrzycowej leża zmiany naczyniowe od etapu łagodnych zmian, które charakteryzują się zwiększoną przepuszczalnością naczyń poprzez stadium umiarkowanej i nasilonej retinopatii, która cechuje się zamknięciem światła naczyń, aż do retinopatii charakteryzującej się rozrostem nowych naczyń w obszarze siatkówki oraz tylnej powierzchni ciała szklistego. Na każdym etapie rozwoju retinopatii może dojść do powstania obrzęku plamki żółtej, czyli pogrubienia siatkówki na skutek zwiększonej przepuszczalności oraz wysięku z naczyń.

Spośród chorych u których cukrzycę rozpoznano w młodszym wieku liczba przypadków retinopatii wynosiła 60% po 10 latach oraz 80% po 15 latach (6) Stąd tak ważna jest kontrola okulistyczna u osób chorujących na cukrzycę.

Nefropatia cukrzycowa

Cukrzyca jest równie niebezpieczna dla nerek. Narząd ten za pomocą swoich mikroskopijnych „filtrów” – nefronów – oczyszcza organizm z końcowych produktów przemiany materii. To, co zbędne, wydalane jest w moczu. Niektóre substancje są wtórnie wychwytywane z moczu do krążenia (np.: albuminy). W stanie fizjologicznym albumina jest prawie całkowicie resorbowana (99%) z powrotem do krwiobiegu. Jeśli utrzymuje się stan niewyrównanej hiperglikemii (czyli nadmiaru cukru we krwi), dochodzi do uszkodzenia nefronów i dalszych patologicznych zmian w nerkach. Kłębuszki lub kanaliki nerkowe zwiększają swoją przepuszczalność i dochodzi do pojawienia się albumin w moczu. Pierwszym niepokojącym sygnałem jest tzw. mikroalbuminuria, (białkomocz )” – czyli stwierdzenie obecności albumin w moczu w liczbie 30–300 mg. Wyższe stężenia albumin określa się jako makroalbumineria jest to już alarm świadczący o poważnych powikłaniach cukrzycy – nefropatii. Wtedy do objawów dołączają się nadciśnienie tętnicze i obrzęki. Dalszy brak kontroli cukrzycy i postępujące uszkodzenie nerek mogą skutkować ich niewydolnością. Wtedy pozostaje już tylko leczenie poprzez– dializy bądź przeszczep.

Referencje

  1. IDF DIABETES ATLAS. Fifth edition. International Diabetes Federation, 2011.
  2. Evans T.C., Capell P., Nefropatia cukrzycowa. „Diabetologia Praktyczna” 2001, t. 2, nr 1, 15–23; tłum. Glück J.
  3. Jankowiak B., Krystoń-Serafin M., Krajewska-Kułak E., Popławska E., Powikłania cukrzycy jako choroby przewlekłej. „Nowiny Lekarskie” 2007, nr 76(6), s. 482–484.
  4. Korzon-Burakowska A., Zespół stopy cukrzycowej – patogeneza i praktyczne aspekty postępowania. „Choroby Serca i Naczyń” 2007, nr 4(2), s. 93–98.
  5. Szczyrba S., Kozera G., Bieniaszewski L., Nyka W. M., Neuropatia cukrzycowa – patogeneza, rozpoznawanie, zapobieganie, leczenie. „Forum Medycyny Rodzinnej” 2010, t. 4, nr 5, s. 339–355.
  6. Donald S. Fong, Lloyd Aiello, Thomas W. Gardner, George L. King, George Blankenship, Jerry D. Cavallerano, Fredrick L. Ferris III, Ronald Klein Diabetic retionopathy Diabetes Care 2003, 26, supl. A, S99–S102